Przeprowadzenie prac archeologicznych przy wytyczaniu historycznych ścieżek żydowskiego Cmentarza Bródnowskiego oraz odnalezienie pochówku Szmula Zbytkowera i upamiętnienie Abrahama Sterna

Warszawa
2022
badania, konserwacja, porządkowanie, restauracja
Abraham Stern, archeologia, Bródno, cmentarz, cmentarze żydowskie, dziedzictwo, prace konserwatorskie, Stern, Szmul Zbytkowej, Zbytkower

o projekcie

Cmentarz został założony w 1780 roku decyzją króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który wydzierżawił jego teren wpływowemu przedsiębiorcy Szmulowi Zbytkowerowi, z przeznaczeniem na żydowskie miejsce spoczynku. Przez lata cmentarz rozrósł się tak, że przed II wojną światową, zajmował swym zasięgiem teren około 14 ha- będąc jednym z największych żydowskich cmentarzy na świecie. Na obszarze nekropolii pochowanych zostało około 250.000 osób. Powojenne losy cmentarza spowodowały, iż niemal cały teren został zniszczony- nekropolia miała zostać przemianowana na park miejski, zasadzono na jej terenie drzewa, usunięto większość z oryginalnych pochówków, zlokalizowanych w gęstej siatce alejek i rzędów. Cmentarza w swej oryginalnej formie przestał istnieć. Dopiero w drugiej połowie lat 80-tych XX wieku, dzięki staraniom rodziny Nissenbaumów, zdecydowano się na pobieżne uporządkowanie terenu nekropoli, a obszar ogrodzono. Niemal brak jest widocznych na powierzchni ziemi oryginalnie posadowionych pomników, mogących stanowić świadectwo pierwotnej, właściwej formy cmentarza.

W ramach projektu na jesieni 2022 r. przeprowadzono pierwsze tak gruntowne prace topograficzne i archeologiczne na żydowskim Cmentarzu Bródnowskim. Dzięki nim udało się odtworzyć historyczne ciągi komunikacyjne, po których oryginalnie poruszano się w obrębie cmentarza. Ścieżki zostały ponownie wytyczone i sondażowo odsłonięte metodami archeologicznymi, dla historycznie najstarszej części nekropolii- fragmentu północno – zachodniego, a następnie utwardzone w celu umożliwienia odwiedzającym przejścia wyznaczonymi trasami do najważniejszych miejsc cmentarza. Tym samym zostały ustalone ciągi komunikacyjne dla historycznie najstarszego fragmentu nekropolii, odtworzono oryginalne ścieżki dla około 1/3 części nekropoli. W odróżnieniu od nekropoli na Okopowej, praktycznie niewidoczne były tu alejki czy też granice kwater grzebalnych, a pola grobowe historycznych pochówków są zakopane są głęboko pod ziemią.

Dzięki zrealizowaniu projektu udało się również odnaleźć, na podstawie źródeł historycznych, miejsce najsłynniejszego pochówku w obrębie cmentarza– spoczynku Szmula Zbytkowera- założyciela po prawobrzeżnej stronie Wisły Cmentarza żydowskiego na Bródnie, na którym to zgodnie ze swoją wolą został pochowany. Szmul Zbytkower był protegowanym ówczesnego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, dzierżawcą dzisiejszego Targówka- przez co do dziś od jego nazwiska część praskiej Warszawy nosi nazwę „Szmulowizna” czy „Szmulki”. Podczas rzezi Pragi w 1794 roku Zbytkower ukrył wielu mieszczan praskich, ratując ich tym samym od śmierci bądź niewoli. Wykupywał także dzieci z rąk Kozaków, który to fakt został umieszczony na jego niezachowanym pomniku nagrobnym w formie plastycznej bądź jako inskrypcja komemoratywna- do dziś właśnie jego miejsce pochówku było nieznane na cmentarzu Żydowskim na Bródnie, ze względu na zniszczenie jakiemu uległ podczas II Wojny Światowej.

Ponadto w ramach projektu powstało upamiętnienie wielkiego wynalazcy Abrahama Sterna, który również jest uznawany za prekursora cybernetki. W roku 2022 r. zostały przeprowadzone badania archeologiczne, które pozwoliły na odnalezienie miejsca jego pochówku. To miejsce zyskało w roku 2022 swoje upamiętnienie – macewę z tekstem w j. polskim i hebrajskim oraz z płaskorzeźba przedstawiająca maszynę liczącą (słynny wynalazek Sterna). Abraham Stern zaczynał jako zegarmistrz w Hrubieszowie gdzie już w 1810 r. skonstruował serię maszyn liczących, które wykonywały cztery podstawowe działania arytmetyczne i potrafiły również wyciągać pierwiastki kwadratowe. Wypatrzywszy go Stanisław Staszic ściągnął do Warszawy, dzięki czemu Stern następnie skonstruował „machinę rachunkową” wykonującej „sama przez się” wszystkie cztery działania matematyczne- co było rewolucyjne jak na tamte czasy. Był również konstruktorem maszyny obliczającej pierwiastki kwantowe jak i maszyny wykonującej wszystkie pięć działań równocześnie. Od 1830 r. członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W ramach projektu mamy na celu przywrócenie miejsca pamięci temu wybitnemu polsko-żydowskiemu wynalazcy.

Projekt został zrealizowane we współpracy z Gminą Wyznaniową Żydowską w Warszawie.

Prace archeologiczne i konserwatorskie odbyły się pod nadzorem Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy przy Związku Wyznaniowych Gmin Żydowskich RP.

Projekt został zrealizowany dzięki uzyskaniu środków z funduszu celowego Kancelarii Premiera RP w ramach programu ochrony miejsc pamięci.

wesprzyj projekt

wesprzyj projekt

Prace na Cmentarzu Żydowskim na Bródnie w 2022

Projekt zrealizowany ze środków z budżetu państwa

Tytuł zadania: Prace archeologiczne przy wytyczaniu historycznych ścieżek Cmentarza Bródnowskiego oraz odkopaniu pochówku Szmula Zbytkowera.

 

+ _

podobne projekty

INFORMACJA O TWOICH DANYCH

Prosimy o potwierdzenie zapoznania się z poniższymi informacjami poprzez kliknięcie przycisku „rozumiem”.

Szanowni Państwo,
25 maja 2018 roku zaczęło obowiązywać Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (określane jako „RODO”, „ORODO”, „GDPR” lub „Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych”).

W celu dalszego świadczenia Państwu usług za pośrednictwem serwisu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, chcielibyśmy Państwa poinformować o przetwarzaniu danych oraz zasadach, na jakich będzie się to odbywało po dniu 25 maja 2018 roku.

Jakie dane przetwarzamy?
Chodzi o dane osobowe, które są zbierane w ramach korzystania przez Państwa z serwisu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, w tym zapisywane w plikach cookies.

Kto jest Administratorem Państwa danych?
Administratorem bazy danych jest Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, z siedzibą w Warszawie (02-703) przy ul. Bukowińskiej 22/203, wpisana do Rejestru Stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej pod numerem KRS 0000439624, dla której akta rejestrowe prowadzi Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, NIP 5213639823.

W jakim celu chcemy przetwarzać Państwa dane?
Dopasowujemy treści wyświetlane na naszych stronach do indywidualnych gustów i potrzeb oraz ciągle doskonalimy jakość oferowanych usług, korzystając z analiz Państwa danych.Przetwarzamy dane Użytkowników w celu analityki ruchu w serwisie, źródeł dotarcia, czasu spędzonego na stronie i tym podobnych aby móc stale poprawiać jakość serwisu. Przetwarzanie danych umożliwia nam zwiększenie bezpieczeństwa usług świadczonych za pośrednictwem Fundacji Dziedzictwa Kulturowego (np. wykrywamy osoby łamiące regulamin Serwisu, zagrażające innym Użytkownikom, boty). Przetwarzamy dane Użytkowników Fundacji Dziedzictwa Kulturowego w celu umożliwienia korzystania z serwisu (zgodnie z Regulaminem i Polityką Prywatności).

Jak długo będziemy przetwarzać Państwa dane?
Dane przetwarzamy od momentu udzielenia odpowiedniej zgody do momentu jej odwołania / żądania zaprzestania przetwarzania danych osobowych / żądania usunięcia przetwarzania danych osobowych przez ich właściciela. Dane zbierane w ramach profilowania przetwarzamy od momentu rozpoczęcia korzystania z serwisu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego (wejścia na naszą stronę) do momentu wyrażenia sprzeciwu wobec profilowania.

Czy możemy przekazywać dane?
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego przekazuje Państwa dane jedynie podmiotom przetwarzającym je na jego zlecenie i będącym jego podwykonawcami (np. firmom programistycznym) oraz na żądanie podmiotów uprawnionych do ich uzyskania na podstawie obowiązującego prawa (np. sądom). Państwa dane nie będą przekazywane poza Europejski Obszar Gospodarczy ani udostępniane organizacjom międzynarodowym, z wyjątkiem powierzenia przetwarzania, w niektórych przypadkach, naszym zaufanym partnerom wymienionym w Polityce Prywatności.

Do kogo można się zwrócić po dalsze informacje odnośnie przetwarzanych przez nas danych?
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących danych osobowych prosimy pisać do naszego Inspektora Danych Osobowych, iod@dziedzictwo.org , ul. Bukowińska 22/203, 02-703 Warszawa, Polska.

Jakie mają Państwo prawa w stosunku do swoich danych?
Posiadają Państwo prawo dostępu do treści swoich danych oraz prawo ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu, prawo do cofnięcia zgody w dowolnym momencie bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Zgoda może zostać cofnięta poprzez wysłanie wiadomości e-mail na adres naszego Inspektora Danych Osobowych (adres iod@dziedzictwo.org) z adresu, którego zgoda dotyczy. Mają Państwo również prawo wniesienia skargi do GIODO w wypadku uznania, iż przetwarzanie danych osobowych Pani/Pana dotyczących narusza przepisy ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych z dnia 27 kwietnia 2016 r.
Dalsze informacje znajdą Państwo w Polityce Prywatności.

Jakie są podstawy prawne przetwarzania Państwa danych?
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego przetwarza Państwa dane na podstawie prawnej zgodnej z obowiązującymi przepisami. Podstawą prawną przetwarzania danych w celu świadczenia usług dla Użytkowników Fundacji Dziedzictwa Kulturowego jest umowa (określona Regulaminem). Fundacja Dziedzictwa Kulturowego musi korzystać z danych Użytkowników w celu realizacji usług Serwisu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego. Działania te obejmują również rozwój serwisu, lepsze dopasowanie wyświetlanych treści do indywidualnych preferencji Użytkowników, dokonywanie analiz w celu doskonalenia świadczonych usług oraz mechanizmów zapewniających bezpieczeństwo.
Podstawą prawną dla pomiarów statystycznych i marketingu własnego Fundacji Dziedzictwa Kulturowego jest tzw. uzasadniony interes administratora zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. F RODO.
Podstawą prawną przetwarzania danych w celach marketingowych podmiotów trzecich odbywa się na podstawie odrębnej dobrowolnej zgody.

Serwis wykorzystuje pliki cookies, czyli pliki tekstowe zapisywane na komputerze Użytkownika, identyfikujące go w sposób potrzebny do umożliwienia niektórych operacji. Ograniczenia stosowania plików cookies mogą wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronach internetowych Serwisu. Dowiedz się więcej w Polityce prywatności.