Rzeźby: Mars i Wenus, znajdujące się na portalu budynku przy ul. Teatralnej 10 we Lwowie

Lviv
2023
konserwacja, Lwów, restaruacja, Ukraina

o projekcie

Historia obiektu

Figura Marsa jest sygnowana nazwiskiem Paul Eutele, figura Wenus jest wcześniejsza, bez sygnatury, przypisywana Maciejowi Polejowskiemu. W niedalekiej przeszłości balkon był odnawiany, wówczas cokoły i częściowo rzeźby zamalowano zaprawą cementową.

Figury Minerwy i Marsa na elewacji budynku przy ul. Teatralnej 10 we Lwowie. Trzypiętrowy budynek przy ul. Teatralnej 10 we Lwowie został zbudowany w latach 1768-1773 dla generał-majora armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej Rocha Wieniawskiego prawdopodobnie za projektem lwowskiego architekta i rzeźbiarza Piotra Polejowskiego2 (*1734 – †26.IV.1776, we Lwowie). W swoim opracowaniu Włodzimierz Wójcik podaje, że: „Całkowite ukończenie nastąpiło prawdopodobnie w 1773 roku, gdyż 18 marca 1774 roku murarze cechowi Anton Miśkiewicz i Paweł Szenderowicz przeprowadzili wycenę nowo wybudowanej kamienicy” 3 . I dodaje, że: „Przy ocenie muru granicznego między kamienicami Teatralnej 8 i 10 wymienia się Pawła Polejowskiego, który przeprowadził ją 25 sierpnia 1775 roku.” W związku z tym, a także dając pierwszeństwo Pawłowi Polejowskiemu, jako znanemu ówczesnemu architektowi lwowskiemu, Wołodymyr Wujcyk przypisuje mu autorstwo kamienicy przy ul. Teatralnej 10. Jednak Andrzej Betlej sugeruje, że w latach 1771- 1775 Piotr Polejowski był kierownikiem robót przy kościele Dominikanów we Lwowie, co jest dokumentalnie potwierdzone. Ok. lat 1773-1775 według własnego projektu rozpoczął budowę pałacu dla Marianny Siekierzyńskiej (potem wkrótce porzucił). W 1775 roku wykonał projekt (zachowany w archiwum) domu przy ul. Krakowskiej 24, w latach 1775-1776 zbudował dom przy ul. Drukarskiej 2, a w 1776 roku rozpoczął przebudowę kamienicy przy placu Rynek 20. W tym czasie również, zgodnie z opracowaniami Andrzeja Betleja, Paweł Polejowski działał poza Lwowem – w 1775 roku weryfikował w Poczajowie obrys cerkwi Bazylianów4 . W 1777 roku magistrat m. Lwowa polecił Polejowskiemu przygotowanie przebudowy ratusza.

Mańkowski sugeruje, że wtedy, t. j. w 1777 roku Paweł Polejowski był zajęty rzeźbami przy kamienice kapitulnej przy katedrze lwowskiej6 . Do budowy domu przy ul. Teatralnej 10 wykorzystano ruiny dwóch dawnych kamienic, które stały dawniej w tym miejscu – Kozłowskiej (pierwsze wzmianki pochodzą z XVII wieku) i Szalińskiej (wzmiankowanej w 1557 roku). Architektura budynku łączy styl barokowy z cechami wczesnego klasycyzmu. W połowie XIX wieku nadbudowano trzecie piętro kamienicy oraz w 1907 roku przez architekta Włodzimierza Podhorodeckiego zbudowano nową i zrekonstruowano starą oficynę 7 . Nad oknami pierwszego piętra, w miejscach ułożenia kamienia zamkowego, umieszczono groteskowe maski satyrów. Na drugim piętrze znajdują się płaskorzeźby z emblematami wojskowymi. Do 1939 roku na przyczółku kamienicy (teraz nie zachowany) znajdowały się podobne płaskorzeźby z panopliami, które nie zachowały się. Na rysunku Bartnickiego z 1843 roku, który dotrwał do naszego czasu w zbiorach Lwowskiego Muzeum Historycznego, można to zobaczyć. Klasycystyczny portyk dorycki kamienicy zdobią rzeźby Minerwy i Marsa

Włodzimierz Wujcyk przypisuje dzieła rzeźbiarskie na kamienice przy ul. Teatralnej 10 rzeźbiarzowi Maciejowi Polejowskiemu8 , młodszemu bratu Pawła Polejowskiego. Wujcyk przypuszcza również, że kobieca postać Minerwy jest utworem z tego samego czasu co kamienica, a postać Marsa, zgodnie z napisem wykutym na lufie armaty, na której spoczywa Mars, wykonał lwowski rzeźbiarz niemieckiego pochodzenia Paul Eutele w 1850 roku9 . Według lwowskiego historyka sztuki Jurija Biriulowa, który potwierdza i przychyla się do wersji Włodzimierzа Wujcykа odnośnie autora projektu kamienicy10 , kamienny posąg Minerwy wykonał Maciej Polejowski11, który przeważnie współpracował ze swoim starszym bratem Pawłem. Dodaje również, że w 1850 roku rzeźby były odnowione lub przerobione przez Paula Eutelego12, na lufie armaty jest podpis autorski Paula Eutelego. Z wersją stosownie udziału Pawła Eutelego trudno się nie pogodzić ze względu na sygnaturę autorską na lufie armaty, co prawda nie jest dokładnie wiadomo czy postać Marsa to jest jego własnoręczna praca, czy tylko wersja przerobiona lub odnowiona. Wydaję się jednak, że autor postaci Minerwy jest

niestety nie wiadomy, bo nie ma żadnego potwierdzenia dokumentalnego, że był nim Maciej Polejowski, są tylko domysły nieuzasadnione. Po śmierci generał-majora Rocha Wieniawskiego, zgodnie z testamentem sporządzonym 24 listopada 1775 roku, kamienica została zapisana jego żonie Urszuli z domu Szembek, a także jego braciom Józefowi, Michałowi i Antoniemu13. Żona Michała Wieniawskiego, Antonina, wyszła po raz drugi za mąż za doradcę galicyjskiego trybunału apelacyjnego, Ukraińca, członka Instytutu Stauropigialnego, Jakuba (Jakowa) Kulczyckiego. Ostatni, w 1786 roku po otrzymaniu darowizny części kamienicy od Józefa Wieniawskiego, został właścicielem całej kamienicy generał-majora Rocha Wieniawskiego. Adoptowana córka Jakuba Kulczyckiego wyszła za mąż za hrabiego Feliksa Raciborskiego. W 1826 roku kamienica przeszła z nieżyjącego już Jakuba Kulczyckiego na rodzinę Johanna Tränkla (Trenkla) oraz spokrewnioną z nimi rodzinę Brajerów14. Grobowiec tych rodzin, a mianowicie Brajerów, Tränklów, Weiglów uzupełniony rzeźbą autorstwa Antoniego Schimsera, jest zachowany na polu 10 cmentarza Łyczakowskiego.

W domu przy dzisiejszej ul. Teatralnej 10 mieszkała od dzieciństwa Wanda Monné (*1850 – †1923), która spotykała się tu ze swoim narzeczonym artystą malarzem Arturem Grottgerem (*1837 – †1867). Obok w kamienicy pod nr 8 na parterze znajdowała się cukiernia rodziny Wandy Monné. W domu przy ul. Teatralnej 10 mieściła się również księgarnia spółki „Gubrynowicz i Schmidt”, przed wybudowaniem w 1892 roku własnego domu Gubrynowiczów przy ul. Teatralnej 9. W 1908 roku w kamienicy przy ul. Teatralnej 10 otwarto kawiarnię „Sztuka”, która zasłynęła z wytwornego wnętrza zaprojektowanego przez Feliksa Michała Wygrzywalskiego z jego własnymi malowidłami ściennymi.

Historię rzeźb opracowała historyk sztuki Chrystyna Charczuk.

 

wesprzyj projekt

wesprzyj projekt

2023

Krótki opis przebiegu prac konserwatorskich.

Wykonano dokumentację fotograficzną i opisową stanu zachowania.
Powierzchnię oczyszczono z luźnych mchów i zabrudzeń i zdezynfekowano preparatem Prewentol Ri 80, prod. Lanxess AG, Niemcy. Następnie powierzchnię oczyszczono z zaprawy cementowej metodami mechanicznymi, przy użyciu szpachelek i dłut, bez użycia wody. Powierzchnię cokołów oczyszczono z zaprawy cementowej również mechanicznie, przy użyciu dłut typu gradzina i groszkowników, nadając fakturę zbliżoną do oryginalnej. Pozostałości nawarstwień doczyszczono mikropiaskarką Topolino prod. ACF Francja ze ścierniwem z elektrokorundu o gradacji F80, prod. Stanchem, Polska. Ubytki i spoiny uzupełniono zaprawą mineralną do wapienia Restauriermörtal, prod. Remmers, Niemcy, modyfikowaną dyspersją polimerową ZM HF [Basic] (Haftfest) ze wzmocnieniamiz drutu ze stali nierdzewnej ø1 mm, które wklejano w kamień na żywicę Akepox 5010, prod. Akemi, Niemcy. Powierzchnię rzeźb i cokołów zaimpregnowano preparatem hydrofobizującym Funcosil WS, prod. Remmers, Niemcy. Lokalną unifikację kolorystyczną uzupełnień wykonano farbami mineralnymi Restauro Lasur, prod. Keim, Niemcy. Żelazną balustradę oczyszczono ze starej farby i rdzy przy użyciu szpachelek i szczotek drucianych, doczyszczono mikropiaskarką i zabezpieczono antykorozyjną emalią do metalu Hammerite, prod. Niemcy, w kolorze czarnym. Górną płaszczyznę płyty balkonowej oczyszczono z zaprawy cementowej i usunięto stare, odspojone uzupełnienia. Szczeliny i ubytki wypełniono zaprawą mineralną do wapienia Restauriermörtal, prod. Remmers, Niemcy, modyfikowaną dyspersją polimerową ZM HF [Basic] (Haftfest). Powierzchnię płyty zahydrofobizowano preparatem Funcosil WS, prod. Remmers, Niemcy. Po zakończeniu prac zdemontowano rusztowanie i wykonano dokumentację z przeprowadzonych zabiegów konserwatorskich.

Czas trwania prac: czerwiec – październik 2023.

Opis prac pochodzi z dokumentacji konserwatorskiej opracowanej praz Bartosza Markowskiego.

Prace zostały wykonane przez polsko-ukraiński zespół konserwatorów:
Krzysztofa Jurków, Bartosza Markowskiego, Annę Sztymelską-Karczewską, Karolinę Tauć, Radosława Tusznio, Oresta Dzyndrę, Sergieja Jakunina i Oleha Kapustiaka.

Front kamienicy przy ul. Teatralnej 10 we Lwowie z figurami po pracach konserwatorskich.
Figura Wenus po pracach konserwatorskich.
Figura Wenus po konserwacji, widok na detal.
Figura Marsa po konserwacji.
Mars po konserwacji, widok na detal.

 

 

Prace konserwatorskie wykonano w ramach projektu pn. Ochrona zabytków w przestrzeni miejskiej Lwowa.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. 

 

 

 

 

 

 

Projekt realizowany w ramach Programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” nadzorowanego przez Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA

+ _

podobne projekty

INFORMACJA O TWOICH DANYCH

Prosimy o potwierdzenie zapoznania się z poniższymi informacjami poprzez kliknięcie przycisku „rozumiem”.

Szanowni Państwo,
25 maja 2018 roku zaczęło obowiązywać Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (określane jako „RODO”, „ORODO”, „GDPR” lub „Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych”).

W celu dalszego świadczenia Państwu usług za pośrednictwem serwisu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, chcielibyśmy Państwa poinformować o przetwarzaniu danych oraz zasadach, na jakich będzie się to odbywało po dniu 25 maja 2018 roku.

Jakie dane przetwarzamy?
Chodzi o dane osobowe, które są zbierane w ramach korzystania przez Państwa z serwisu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, w tym zapisywane w plikach cookies.

Kto jest Administratorem Państwa danych?
Administratorem bazy danych jest Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, z siedzibą w Warszawie (02-703) przy ul. Bukowińskiej 22/203, wpisana do Rejestru Stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej pod numerem KRS 0000439624, dla której akta rejestrowe prowadzi Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, NIP 5213639823.

W jakim celu chcemy przetwarzać Państwa dane?
Dopasowujemy treści wyświetlane na naszych stronach do indywidualnych gustów i potrzeb oraz ciągle doskonalimy jakość oferowanych usług, korzystając z analiz Państwa danych.Przetwarzamy dane Użytkowników w celu analityki ruchu w serwisie, źródeł dotarcia, czasu spędzonego na stronie i tym podobnych aby móc stale poprawiać jakość serwisu. Przetwarzanie danych umożliwia nam zwiększenie bezpieczeństwa usług świadczonych za pośrednictwem Fundacji Dziedzictwa Kulturowego (np. wykrywamy osoby łamiące regulamin Serwisu, zagrażające innym Użytkownikom, boty). Przetwarzamy dane Użytkowników Fundacji Dziedzictwa Kulturowego w celu umożliwienia korzystania z serwisu (zgodnie z Regulaminem i Polityką Prywatności).

Jak długo będziemy przetwarzać Państwa dane?
Dane przetwarzamy od momentu udzielenia odpowiedniej zgody do momentu jej odwołania / żądania zaprzestania przetwarzania danych osobowych / żądania usunięcia przetwarzania danych osobowych przez ich właściciela. Dane zbierane w ramach profilowania przetwarzamy od momentu rozpoczęcia korzystania z serwisu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego (wejścia na naszą stronę) do momentu wyrażenia sprzeciwu wobec profilowania.

Czy możemy przekazywać dane?
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego przekazuje Państwa dane jedynie podmiotom przetwarzającym je na jego zlecenie i będącym jego podwykonawcami (np. firmom programistycznym) oraz na żądanie podmiotów uprawnionych do ich uzyskania na podstawie obowiązującego prawa (np. sądom). Państwa dane nie będą przekazywane poza Europejski Obszar Gospodarczy ani udostępniane organizacjom międzynarodowym, z wyjątkiem powierzenia przetwarzania, w niektórych przypadkach, naszym zaufanym partnerom wymienionym w Polityce Prywatności.

Do kogo można się zwrócić po dalsze informacje odnośnie przetwarzanych przez nas danych?
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących danych osobowych prosimy pisać do naszego Inspektora Danych Osobowych, iod@dziedzictwo.org , ul. Bukowińska 22/203, 02-703 Warszawa, Polska.

Jakie mają Państwo prawa w stosunku do swoich danych?
Posiadają Państwo prawo dostępu do treści swoich danych oraz prawo ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, prawo do przenoszenia danych, prawo wniesienia sprzeciwu, prawo do cofnięcia zgody w dowolnym momencie bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem. Zgoda może zostać cofnięta poprzez wysłanie wiadomości e-mail na adres naszego Inspektora Danych Osobowych (adres iod@dziedzictwo.org) z adresu, którego zgoda dotyczy. Mają Państwo również prawo wniesienia skargi do GIODO w wypadku uznania, iż przetwarzanie danych osobowych Pani/Pana dotyczących narusza przepisy ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych z dnia 27 kwietnia 2016 r.
Dalsze informacje znajdą Państwo w Polityce Prywatności.

Jakie są podstawy prawne przetwarzania Państwa danych?
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego przetwarza Państwa dane na podstawie prawnej zgodnej z obowiązującymi przepisami. Podstawą prawną przetwarzania danych w celu świadczenia usług dla Użytkowników Fundacji Dziedzictwa Kulturowego jest umowa (określona Regulaminem). Fundacja Dziedzictwa Kulturowego musi korzystać z danych Użytkowników w celu realizacji usług Serwisu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego. Działania te obejmują również rozwój serwisu, lepsze dopasowanie wyświetlanych treści do indywidualnych preferencji Użytkowników, dokonywanie analiz w celu doskonalenia świadczonych usług oraz mechanizmów zapewniających bezpieczeństwo.
Podstawą prawną dla pomiarów statystycznych i marketingu własnego Fundacji Dziedzictwa Kulturowego jest tzw. uzasadniony interes administratora zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. F RODO.
Podstawą prawną przetwarzania danych w celach marketingowych podmiotów trzecich odbywa się na podstawie odrębnej dobrowolnej zgody.

Serwis wykorzystuje pliki cookies, czyli pliki tekstowe zapisywane na komputerze Użytkownika, identyfikujące go w sposób potrzebny do umożliwienia niektórych operacji. Ograniczenia stosowania plików cookies mogą wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronach internetowych Serwisu. Dowiedz się więcej w Polityce prywatności.